Receptor

Receptor is een cel of weefselelement dat gevoelig is voor prikkels. De meeste receptoren zijn speciale cellen met een gewijzigde bouw, die onderdeel uitmaken van de zintuigen. Ook zijn er de zgn. vrije zenuwuiteinden die gevoelig zijn voor allerlei prikkels zonder dergelijke speciale cellen te bezitten. De meeste receptoren liggen vooral daar waar de prikkels het organisme treffen, bijvoorbeeld in de huid en in bepaalde zintuigorganen zoals ogen, oren en neus.

Ook in het inwendige van het lichaam bevinden zich receptoren, bijvoorbeeld die welke gevoelig zijn voor veranderingen in de bloeddruk (pressoreceptoren) of voor de scheikundige samenstelling van het bloed. Ook in het bewegingsapparaat bevinden zich grote aantallen receptoren. Zo bevinden zich in de spieren zgn. spierspoeltjes. Deze zijn in staat de lengte van de spiervezels te meten en deze informatie door te geven aan het ruggenmerg of aan de hersenstam. De zgn. Golgi lichaampjes in de pezen meten de spanning van de peesvezels en sturen deze informatie door naar het centraal zenuwstelsel.

De meeste receptoren zijn ingesteld op een bepaald soort prikkel. Zo zijn er thermoreceptoren die gevoelig zijn voor temperatuurverandering, chemoreceptoren voor prikkels van scheikundige aard, zoals reuk en smaakprikkels, mechanoreceptoren voor het waarnemen van tast en drukzin. Tot de mechanoreceptoren behoren ook de rekgevoelige receptoren in de longen en de genoemde zintuigcellen van het bewegingsapparaat. Osmoreceptoren zijn in staat te reageren op verschillen in de osmotische druk (water aanzuigende kracht van een oplossing, dus van een waterige vloeistof).