Polyneuropathie is een aandoening waarbij meerdere perifere zenuwen beschadigd raken. Deze perifere zenuwen bevinden zich buiten het centrale zenuwstelsel (CZS), dus buiten de hersenen en het ruggenmerg. Meestal komt polyneuropathie tot uiting in gevoelsstoornissen, zoals tintelingen, branderigheid, en gevoelloosheid. Kenmerkend voor polyneuropathie is dat deze klachten vaak aan beide zijden van het lichaam symmetrisch optreden, met name aan de handen en voeten (de zogenaamde ‘handschoen- en sokverdeling’). Hierdoor kunnen dagelijkse activiteiten, zoals lopen of dingen vastpakken, lastig worden.
Oorzaken van polyneuropathie
Polyneuropathie kan veel verschillende oorzaken hebben, die elk op een andere manier schade aan de zenuwen veroorzaken. Enkele van de meest voorkomende oorzaken zijn
Diabetes mellitus
Diabetes is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van polyneuropathie. Chronische, verhoogde bloedsuikerspiegels leiden tot schade aan de zenuwen, vooral in de voeten en handen, een aandoening die bekend staat als diabetische polyneuropathie.
Chronisch alcoholgebruik
Langdurig en overmatig alcoholgebruik kan leiden tot tekorten aan belangrijke voedingsstoffen, zoals thiamine (vitamine B1), en zorgt direct voor zenuwschade. Alcoholische polyneuropathie gaat vaak gepaard met spierzwakte en gevoelloosheid in de ledematen.
Vitamine B6-toxiciteit
Een minder bekende maar steeds vaker voorkomende oorzaak van polyneuropathie is een te hoog vitamine B6-gehalte. Vitamine B6 is essentieel voor de zenuwfunctie, maar in hoge concentraties werkt het juist neurotoxisch, wat leidt tot zenuwschade. Dit kan ontstaan door het langdurig gebruik van supplementen met hoge doseringen B6 of het regelmatig drinken van energiedrankjes met een hoge B6-concentratie. Een bekend voorbeeld is de Nederlandse topschaatser Sven Kramer, die polyneuropathie ontwikkelde na langdurige inname van 25 mg vitamine B6 per dag, ver boven de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 1,5 mg voor vrouwen en 1,8 mg voor mannen. B6-overschotten worden niet uitgescheiden, maar stapelen zich op in het lichaam, wat kan leiden tot zenuwklachten.
Geneesmiddelen en chemotherapie
Bepaalde medicijnen, zoals chemotherapeutica (vincristine, paclitaxel) en sommige antibiotica (bijvoorbeeld metronidazol), kunnen zenuwschade veroorzaken. Mensen die dergelijke behandelingen ondergaan, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van polyneuropathie.
Andere stofwisselingsziekten
Aandoeningen zoals nierfalen, vitamine- of mineraaltekorten, en schildklierproblemen kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van polyneuropathie.
In ongeveer 20% van de gevallen blijft de oorzaak van polyneuropathie onbekend. Dit type wordt idiopathische polyneuropathie genoemd. De diagnose kan worden gesteld door de symptomen te evalueren en andere oorzaken uit te sluiten.
Hoe wordt polyneuropathie behandeld?
De behandeling van polyneuropathie richt zich in eerste instantie op de onderliggende oorzaak. Hier volgen de belangrijkste behandelmogelijkheden
Diabetes
Bij diabetische polyneuropathie is een optimale bloedsuikerregulatie essentieel. Naast dieet en leefstijlaanpassingen kunnen bloedsuikerverlagende medicijnen zoals metformine of insuline nodig zijn om de bloedsuikerwaarden onder controle te houden.
Alcoholische polyneuropathie
Stoppen met alcohol is cruciaal bij alcoholische polyneuropathie. Daarnaast kan aanvulling met thiamine (vitamine B1) helpen om zenuwbeschadiging tegen te gaan.
Vitamine B6-toxiciteit
Bij polyneuropathie door een te hoog vitamine B6-gehalte is het belangrijk om te stoppen met het gebruik van B6-supplementen of energiedrankjes die B6 bevatten. Dit kan helpen om verdere zenuwschade te voorkomen en bestaande klachten te verminderen, hoewel herstel lang kan duren.
Andere medicatie-gerelateerde polyneuropathie
Wanneer medicijnen de oorzaak zijn, kan de arts overwegen om de dosis te verlagen of alternatieve medicijnen voor te schrijven.
Medicijnen voor symptoombestrijding
Bij polyneuropathie kunnen bepaalde medicijnen helpen om de symptomen te verlichten, hoewel de zenuwschade zelf vaak niet direct hersteld kan worden. Veelgebruikte medicijnen zijn
Antidepressiva zoals amitriptyline en duloxetine, die naast hun effect op de stemming ook neuropathische pijn kunnen verlichten.
Anti-epileptica, zoals gabapentine en pregabaline, die de prikkeloverdracht in de zenuwen verlagen en pijn kunnen verminderen.
Capsaïcine-crème of lidocaïnepleisters, die lokaal op de huid kunnen worden aangebracht voor tijdelijke pijnverlichting.
Het gebruik van spierontspanners wordt doorgaans niet aanbevolen bij polyneuropathie, omdat deze medicijnen vaak weinig effect hebben op de zenuwpijn.
Wat kun je zelf doen bij polyneuropathie?
Er zijn verschillende manieren waarop je zelf de symptomen van polyneuropathie kunt verlichten en het ziekteverloop kunt beïnvloeden
Leefstijlaanpassingen bij diabetes en alcoholisme
Bij diabetes kun je door middel van een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging, en stoppen met roken de kans op verdere zenuwschade verminderen. Bij alcohol-gerelateerde polyneuropathie is stoppen met alcohol van groot belang.
Supplementen met mate gebruiken
Wees voorzichtig met het langdurig gebruik van supplementen, vooral als deze hoge doses vitamine B6 bevatten. Controleer altijd of je niet boven de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) zit, aangezien een overschot aan B6 tot polyneuropathie kan leiden.
Bescherm je voeten
Omdat gevoelloosheid aan de voeten bij polyneuropathie vaak voorkomt, is het belangrijk om voorzichtig te zijn met blote voeten en passende schoenen te dragen. Controleer je voeten dagelijks op wondjes of blaren, vooral bij diabetes.
Wat doet de dokter?
Bij aanhoudende symptomen van polyneuropathie zal de arts een uitgebreid lichamelijk onderzoek uitvoeren. Hierbij worden reflexen, spierkracht, en het gevoel in de huid onderzocht. Afhankelijk van de bevindingen kan de arts aanvullende onderzoeken aanbevelen, zoals
Zenuwgeleidingsonderzoek (ENG)
Hiermee kan de snelheid van zenuwimpulsen worden gemeten, wat inzicht geeft in de ernst van de zenuwbeschadiging.
Elektromyografie (EMG)
Dit onderzoek meet de elektrische activiteit van spieren en helpt bij het vaststellen van de locatie van de zenuwbeschadiging.
Bloedonderzoek
Dit kan worden uitgevoerd om eventuele tekorten of onderliggende aandoeningen, zoals nierfalen of diabetes, te identificeren.
In sommige gevallen kan de arts een kleine hoeveelheid spier- of zenuwweefsel wegnemen voor microscopisch onderzoek.
Ziekteverloop en symptomen
Polyneuropathie kan zich op verschillende manieren manifesteren, afhankelijk van de ernst en oorzaak van de zenuwbeschadiging. De meest voorkomende symptomen zijn
Sensorische symptomen
Pijn, brandend gevoel, tintelingen, en gevoelloosheid, vooral in de voeten en soms in de handen. Deze symptomen zijn vaak erger in rust en kunnen ’s nachts toenemen.
Spierzwakte
Bij vergevorderde polyneuropathie kunnen de spieren zwakker worden, waardoor het lopen moeilijker wordt.
Autonome klachten
Wanneer de autonome zenuwen worden aangetast, kunnen symptomen zoals onregelmatige hartslag, bloeddrukschommelingen, darmproblemen, en blaasproblemen optreden. Dit komt vooral voor bij diabetische polyneuropathie.
Bij ernstige polyneuropathie kan de gevoeligheid voor pijn afnemen, wat gevaarlijk kan zijn. Mensen kunnen hierdoor verwondingen of infecties over het hoofd zien, wat complicaties kan veroorzaken. Bij een verminderd gevoel in de voeten, bijvoorbeeld door diabetische neuropathie, is de kans op voetwonden en infecties groter.
Belangrijk om te onthouden
Polyneuropathie is een complexe aandoening met veel verschillende oorzaken en behandelmogelijkheden. Omdat de klachten sterk kunnen variëren en een tijdige diagnose belangrijk is voor het beperken van schade, is het raadzaam om bij aanhoudende of verergerende klachten altijd een arts te raadplegen.
L.GLEIJSTEEN
ik ben ongeveer drie jaar geleden aan mijn endeldarm geopereerd, maar voor deze operatie heb ik 28 bestralingen ondergaan. deze bestralingen hebben mijn rug wervel beschadigd aan de onderkant. daar zijn zenuwen klem tussen gekomen wat prikkeling in de benen veroorzaakte. via de pijn poly is geprobeerd dit te verhelpen met ruggenprikken. dit had geen resultaat. toen zijn er foto,s gemaakt en bleek dat er zenuwen klem zaten tussen de wervels.ik had ook pijn in de rug. daar ben ik vorig jaar Augustus aan geopereerd., maar zonder resultaat. ja, de rugpijn is minder geworden maar gebruik ik ook pijnstillers voor, maar de prikkeling en pijnlijke benen zijn niet over.Ik heb gewoon het gevoel of mijn benen verlamt raken. ik heb van de arts Capsaicine creme 075% gekregen om mijn voeten mee in te smeren 4 maal per dag, dit middel helpt wel iets, maar bij warmte, bv temperatuur van kachel of zon word de prikkeling bijna ondragelijk. dan ga ik maar met mijn voeten in een koud badje zitten wat dan wat verlichting brengt. mijn kuiten masseer ik met magnesium olie, maar dat lijkt ook niet te helpen.En wat alcohol betreft, ik neen momenteel voor het avond[warm] een jong borreltje, en voor het slapen gaan ook een soms twee.en op een feestje een of twee biertjes dit is mijn ervaring tot nu toe. Met vriendelijke groeten Hr Gleijsteen.
Zonnetje
Ik behandel mijn behoorlijk ernstige idiopathische polyneuropathie (5 jr geleden begonnen) aan de voeten en benen, met o.a. biologische wietolie. De voorgeschreven medicinale wiet hielp mij niet door het gebrek aan thc er in. Nu betrek ik de wietolie mèt thc via Suver Nuver. Verder zorg ik dat mijn biologische voeding op orde blijft, beweging(o.a. Qigong), Peaplex en maak zelf capsaïcinecrème. Begin binnenkort met electro-acupuncture in combinatie met Chinese kruiden.
Het syndroom van Adie liep ik vorig jaar op en nog steeds last van. Naast polyneuropathie heb ik al 40 jaar postherpetische pijn (trigeminus neuralgie) na een doorgemaakte Herpes Zoster en sinds 2012 heb ik er episodische Clusterhoofdpijn bij. De laatste behandel ik met veel succes met truffels. (Zie clusterbusters.org)
Dat er al jaren iets ernstig mis is met mijn zenuwbanen is wel duidelijk. De oorzaak is onbekend. Wel heb ik 9 jaar lang een extreem laag vit.D gehad (20). Niks hielp totdat D-cira stootkuren me nu eindelijk op 53 hebben gebracht. Ik streef naar >80 maar mijn h.a. vindt 50 zat. Ik niet.
Meditatie helpt me ook om emotioneel in balans te blijven.
Zelf de regie gaan voeren over je leven en je weg zoeken, ook al zijn specialisten soms mordicus tegen. Veel info ook op neuropathie.nu
J.M. Smit
Aangezichtspijn kan ook ontstaan door het verdovingsmiddel die een tandarts gebruikt. Er is hier al over gepubliceerd. Bij mij was dat traceerbaar .
Zelf heb ik na lang slikken van alle gangbare middelen al een grote periode nortriptyline voorgeschreven gekregen. Ik heb er nooit meer last van.